آموزش مقام صبا در قرائت قرآن
1 - معنای لغوی : صبا، به معنی نسیم صبجگاه و نام آهنگی از آهنگهای موسیقی است.
2 - گستردگی و پیشینه : این مقام در عراق به منصوری معروف است. چرا که برخی آن را به منصور خلیفه عباسی، و به قولی دیگر، منصور زلزال (همزمان دولت عباسی) نسبت میدهند.
3 - کیفیت آهنگ : صبا، مجموعهای از آهنگهای حزین میباشد، و گذشتهای را به تصویر میکشد که انسان آن را از دست داده و از جمله مقامهای محزون و دلنشین است که زیبایی و روح خاصی به قرائت میدهد. پردهی صوتی مناسبی که برای این مقام میتوان درنظر گرفت توسط و اوج است که باعث نمود بیشتر الحان آن میشود. روند آن کاملاً لطیف، ملایم و روان است و هرنوع تکلف در اجرای آن از تاثیراتش میکاهد. این مقام بسیار حزین، تیز، رسا و اثرگذار است، پیچیدگی کمتری نسبت به دیگر مقامها دارد.
دانلوددرادامه مطلب:
4 - موضوع آیات : آیاتی که دارای «حالت، خوف، خشوع، توبه، انابه، مغفرت، ندامت، استغاثه، سوز، اندوه، حسرت، تضرع درد و رنج مظلوم و احوالات قیامت و امثال» آن و همچنین آیات «مشرکین، کفار و اصحاب شمال و معاد» همچنین آیات «عبرت، سرانجام گنهکاران و ذکر نعمتهای الهی» را میتوان با این مقام تلاوت نمود.
5 - تاثیرات : استفاده از نغمات این مقام با عنایت به معنا و مفهوم، حال و هوای ملکوتی و روحانی را بر شنونده حاکم میسازد. این مقام حزن زایدالوصفی در انسان ایجاد مینماید و حالت هشدار، بیدارباش دارد. برخی گوشههای آن تاثیر شدیدی در قاری به وجود میآورد و حالت خوف و اندوه ایجاد میکند. این نغمه انسان را دعوت به کنکاش در گذشته میکند و همچون جوانی بیدار، انقلابی در درون ایجاد مینماید، و توجه به بازگشت را یادآوری مینماید. اساتید لحن گفتهاند، هرکس میل بازگشت در او بیشتر باشد، این مقام را محزونتر و بهتر ایجاد میکند.
6 - جایگاه اجرا : صبا روش بسیاری از قراء در تلاوت است، اکثر قراء آن را با مقامهای حجاز، عجم و چهارگاه در تجانس میدانند و معمولاً پس از بیات و حجاز آن را اجرا مینمایند.
7 - گوشهها و نغمههای فرعی : بعضی قراء پس از اجرای این مقام و مراحل اول و دوم آن، در مرحلهی سوم از عجم، به جای جوابالجواب استفاده مینمایند. زیرشاخههای معروف آن تقطیع و عجم است، قسمت اعظم زیرشاخهی تقطیع «رمل» میباشد که در مقام سگاه و صبا از آن استفاده میشود. درمورد زیرشاخهی عجم عدهای معتقدند که مقام عجم به صورت مستقل وجود ندارد و فقط در حد همین زیرشاخه است و برخی دیگر عجم را یک مقام مستقل دانستهاند و آن را جدای از این زیرشاخه میدانند. همچنین نغمههای فرعی «بوسیلک و صبا، زمزم» را می توان نام برد.
8 - قاریان برتر : از مصطفی اسماعیل و عبدالباسط میتوان به عنوان اساتیدی که در اجرای این مقام، و زیرشاخهی عجم آن، مهارت فوقالعادهای دارند نام برد. و همچنین اساتیدی چون منشاوی، شعبان صیاد، محمد رفعت، حصان، کامل یوسف را میتوان نام برد. در این مقام تلاوت سورههای احزاب، طبلاوی و هود عبدالمنعم طوخی مشهور میباشد.
9 - وزنهای لحنی : همچنانکه نظم دارای وزنهای خاصی است بعضی از اساتید برای الحان موسیقیایی نیز وزنهایی قائل هستند که در این مجموعه تحت عنوان وزنهای لحنی بررسی شده است و البته بسیاری از اساتید قائل به این وزنها نمیباشند.
در این بخش آموزش مقامات موسیقایی مورد استفاده در تلاوت قرآن را با صدای استاد محمدحسین سبزعلی تقدیم شما عزیزان خواهیم کرد .این فایلها به صورت استدیویی و به روش ترتیل تلاوت شده است .
