چرا مثالهای قرآن بسیار متنوع است؟

خداوند برای روشن ساختن حقایق مهمّی که در تربیت و سعادت انسان تأثیر به سزایی دارد به هرگونه مثالی متوسّل شده است. گاه به موجودات بی‏جان مثال می‎زند، مانند آیه ۱۷ سوره رعد «اَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءََ فَسَالَتْ اَوْدیَّه بِقَدَرِها فَاحْتَمَل السَّیْلُ زَبَداََ رابیاََ وَ مِِمّا یُوقدُون عَلَیهِ فِی النّارِ ابْتَغاءَ حِلْیَهٍ اَوْ مَتاعٍ زَبَدٌ مِثْلُهُ کَذلِک یَضْرِبُ اللّهُ الحَقَّ وَالْباطِلَ…» خداوند متعال در این آیه شریفه برای روشن شدن ماهیّت حق و باطل به باران مثال می‏زند که به هنگام نزول از آسمان پاکیزه،‌ تمیز، زلال و صاف است،

ادامه مطلب مراجعه فرمایید

ولی وقتی بر روی زمین جاری می‏شود،‌ زمین‎آلوده،‌آن آب زلال را می‏آلاید آب به حرکت در می‎آید و در آن، آلودگی‏ها به کف روی آب تبدیل می‏شود. زمانی که این آب آلوده کف‎آلود به زمین مسطّح و جلگه می‏رسد، بتدریج کف آن از بین می‏رود و آبی صاف در جریانی آرام، ادامه مسیر می‏دهد. سپس خداوند می‏فرماید حقّ و باطل نیز مانند همین باران و کف است و باطل کف روی آب و حق آب زیر کف است. و گاه به نباتات و گیاهان مثال می‏زند، مانند آنچه در آیه ۲۴ سوره ابراهیم آمده است «اَلَمْ‎تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاََ کَلِمهََ طَیِّبَهََ کَشَجَرَهٍ طَیِّبَهََ اَصْلُها ثابِتٌ وّ فَرْعٌها فِی السَّماءِ» [آیا ندیده‏ای که خدا چگونه مثل زد؟ سخن پاک چون درختی پاک است که ریشه‎اش در زمین استوار و شاخه‏هایش در آسمان است.] بعضی اوقات خداوند حکیم به حیوانات مثال می‎زند. نمونه آن آیه شریفه ۲۶ سوره بقره است «اِنَّ اللّهَ لایَسْتَحیی اَنْ یَضْرِبَ مَثَلاََ ما بَعُوضَهَ فَما فَوْقَهَا…» [خداوند ابایی ندارد که به پشه و [موجودات] کمتر از آن مَثَل بزند…]. ذر این آیه خداوند به یک حیوان کوچک، یعنی پشه مثال زده است. و گاه به یک انسان مثال می‎زند که یک نمونه آن آیه شریفه ۱۷۱ سوره بقره می‏باشد. «وَ مَثَلُ الّذینَ کَفَرُوا کَمَثَلِ الّذی یَنْعِقُ بِما لا یَسْمَعُ اِلاّدُعاءََ وَ نِداءََ صُمٌ بُکمّ عُمْیٌ فَهُمْ لایَعْقِلُونَ» [مثل (تو ای پیامبر در دعوت) کافران مثل کسی است که (گوسفندان و حیوانات را برای نجات از چنگال خطر) صدا می‎زند، ولی آنها چیزی جز سر و صدا نمی‎شنوند (و حقیقت آن صدا و مفهوم گفتار او را درک نمی‎کنند) این کافران (در واقع) کر و لال و نابینا هستند از این رو چیزی نمی‎فهمند.] اصلی‎ترین دلیل تنوّع مثل‎ها در قرآن، درک ساده و فهم عمیق مطالب قرآنی است، به ویژه که مخاطبان اوّلیّه قرآن اعراب بی‎سواد دوران جاهلیّت بودند و مسلمانان صدر اسلام که جز تعداد اندکی بی‎بهره از سواد خواندن و نوشتن بودند، تنها به این شیوه قرآنی امکان درک و فهم مفاهیم قرآنی داشتند و تنها به کمک مثل‎های متنوّع‎تر قرآنی قادر به تفهیم عالی‎ترین مفاهیم قرآنی شدند‌